Những lời kêu gọi

Tờ WashingtonPost hôm 10/4 dẫn lời giới chức quốc phòng Ukraine ước tính, hiện có khoảng 85.000 binh sĩ quân đội Nga đã được triển khai tới Bán đảo Crimea và các khu vực biên giới cách Ukraine chỉ từ 10 đến 40km. Thư ký báo chí Nhà Trắng Jen Psaki cũng xác nhận, lực lượng Nga gần biên giới Ukraine hiện ở mức lớn nhất từ năm 2014 – thời điểm cuộc xung đột ở miền Đông Ukraine nổ ra. Điện Kremlin cũng đã thừa nhận việc điều chuyển lực lượng, song khẳng định Moscow “không đe dọa bất kỳ ai”, mà đơn thuần chỉ là việc làm cần thiết để bảo vệ an ninh, chủ quyền của Nga.

Tuy nhiên, phía Nga cũng cảnh báo sẽ hành động quyết liệt nếu Ukraine không kiềm chế và phát động cuộc chiến quy mô lớn chống lại phe ly khai ở miền Đông. Trước “sức nóng” như vậy, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã đến thăm khu vực tiền tuyến ở Donbass. Sau 2 ngày ở thăm đây, nhà lãnh đạo Ukraine kết luận cần phải thực hiện thỏa thuận ngừng bắn.

Tổng thống Volodymyr Zelenskiy thăm một đơn vị quân đội đóng ở Donbass. Ảnh: Reuters.

Trong khi đó, Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine Ruslan Khomchak cũng khẳng định, quân đội Ukraine sẽ không mở một cuộc tấn công vào Donbass, vì một động thái như vậy chắc chắn sẽ dẫn đến một số lượng lớn quân nhân và dân thường thiệt mạng.

Ông Ruslan Khomchak nhấn mạnh, các báo cáo truyền thông về một cuộc tấn công được lên kế hoạch là “không đúng sự thật và là một chiến dịch thông tin sai lệch”. Dù tình hình đang được kiểm soát, song các lực lượng vũ trang Ukraine có quyền đáp trả nếu tình hình trong khu vực trở nên tồi tệ hơn.

Hiện các nước phương Tây đang theo dõi sát các diễn biến ở khu vực miền Đông Ukraine và biên giới với Nga. Các nước kêu gọi các bên ngừng các hành động làm leo thang căng thẳng. Trong cuộc gặp người đồng cấp Volodymyr Zelensky hôm 10/4, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan – một nước thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây dương (NATO) đã kêu gọi chấm dứt những diễn biến “đáng lo ngại” ở khu vực Donbass.

“Chúng tôi hy vọng sự leo thang đáng lo ngại được quan sát thấy trên thực địa gần đây sẽ kết thúc càng sớm càng tốt. Lệnh ngừng bắn sẽ tiếp tục có hiệu lực và xung đột được giải quyết thông qua đối thoại trên cơ sở các thỏa thuận Minsk”, ông nói. Còn trong cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin trước đó, Thủ tướng Đức Angela Merkel kêu gọi Moscow giảm bớt các động thái tăng cường lực lượng ở biên giới để “làm giảm căng thẳng”. Mỹ cũng bày tỏ “ngày càng quan ngại về sự leo thang căng thẳng gần đây ở miền Đông Ukraine” và nhấn mạnh “đây là những dấu hiệu đáng lo ngại sâu sắc”.

Khúc mắc khó giải quyết và hệ lụy

Thỏa thuận hòa bình ký năm 2015 giúp chấm dứt xung đột đẫm máu ở miền Đông Ukraine khiến 13.000 người thiệt mạng. Nhưng các bên chưa bao giờ tuân thủ triệt để các điều khoản có trong thỏa thuận và một nghị quyết cuối cùng vẫn nằm ngoài tầm tay. Những diễn biến mới nhất cho thấy, xung đột ở Ukraine tiềm ẩn phức tạp, đối đầu có thể leo thang nhanh chóng. Điểm nghẽn lớn nhất chính là việc Urkaine chọn đường hướng nào – nghiêng về phía Đông hay phương Tây. Người biểu tình Ukraine sau khi lật đổ nhà lãnh đạo Viktor Yanukovych năm 2014 đã đòi chính quyền ngả về phương Tây.

Nhưng Nga lập tức cảnh cáo Kiev về bước đi này, thông qua can dự ở Crimea và hỗ trợ lực lượng dân quân ở Donbass dựa trên danh nghĩa bảo vệ cộng đồng nói tiếng Nga dù họ sống ở bất kỳ đâu. Lo ngại phương Tây tiến vào sân sau của Moscow, Tổng thống Vladimir Putin ở thời điểm hiện tại vẫn bảo lưu quan điểm phản đối các mục tiêu chiến lược dài hạn của Ukraine được ghi rõ trong Hiến pháp nước này, nổi bật là kế hoạch trở thành thành viên của Liên minh châu Âu (EU) và NATO.

Mặc dù Tổng thống Volodymyr Zelenskiy lên nắm quyền với cam kết sẽ mang lại một nền hòa bình bền vững ở Đông Ukraine, nhưng trên thực tế, ông có rất ít không gian, điều kiện để xoay chuyển tình hình. Điện Kremlin mong muốn khu vực này có được quyền tự quyết, để từ đó phủ định hiệu quả những bước dịch chuyển lớn của Ukraine trong hội nhập phương Tây.

Tổng thống Nga nhiều lần khẳng định tham vọng gia nhập NATO của Kiev là mối đe dọa hiện hữu với Moscow và chắc chắn sẽ không thoái lui hay thỏa hiệp trong vấn đề này xét trong bối cảnh Nga trong nhiều năm gần đây luôn phải đối mặt với sức ép từ Mỹ và châu Âu trong vấn đề Ukraine.

Lo ngại lớn nhất hiện nay chính là việc một bên phạm phải sai lầm trong các tính toán, từ đó kích hoạt xung đột khó kiểm soát, như những gì đã thể hiện trong xung đột thời kỳ đầu ở Ukraine hồi năm 2014.