Những nguy cơ nếu chậm tiến độ
Ngày 13/11/2020, tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật Cư trú và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2021. Theo quy định tại Khoản 4 Điều 38, Luật Cư trú năm 2020, các bộ, ngành có liên quan cần phải nhanh chóng rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có nội dung quy định việc người dân xuất trình sổ tạm trú, sổ hộ khẩu giấy để sửa đổi, bổ sung. Những quy định này cũng đã được cụ thể hóa rõ ràng tại Quyết định số 426/QĐ-TTg ngày 24/3/2021 của Thủ tướng về việc triển khai thi hành Luật Cư trú năm 2020.
Đại tá Vũ Văn Tấn, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát QLHC về TTXH, Bộ Công an thông tin: Tại quyết định trên, một lần nữa Thủ tướng đã giao trách nhiệm cụ thể cho các bộ, cơ quan ngang bộ và chính quyền địa phương các cấp tổ chức triển khai kết nối, chia sẻ, khai thác, sử dụng thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Cùng với đó, tập trung rà soát sửa đổi, bổ sung, thay thế bãi bỏ hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật bảo đảm phù hợp với quy định của Luật Cư trú năm 2020 về hạn chế xuất trình giấy tờ, tài liệu xác nhận về cư trú là điều kiện để thực hiện thủ tục hành chính, giao dịch dân sự.
Với trách nhiệm và phần việc của mình, trên tinh thần chủ động, quyết tâm chính trị rất lớn trước Đảng, Nhà nước và nhân dân, tới thời điểm này, Bộ Công an đã tổ chức thu thập, cập nhật hơn 100 triệu dữ liệu dân cư (dữ liệu đã được “làm sạch” hơn 96%); thực hiện cấp hơn 80 triệu thẻ CCCD có gắn chíp cho công dân đủ điều kiện cấp thẻ CCCD theo quy định. Bộ Công an cũng chính thức đưa vào vận hành khai thác Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư từ 1/7/2021 và đã sẵn sàng kết nối, chia sẻ thông tin với các cơ sở dữ liệu của các bộ, ngành để phục vụ giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến thông tin công dân.
Cán bộ Cục Cảnh sát QLHC về TTXH xuống tận UBND cấp phường xã để hướng dẫn, kiểm tra công tác số hóa hồ sơ phục vụ cho việc bỏ sổ hộ khẩu giấy, sổ tạm trú giấy.
Thông tin về lộ trình bỏ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, đại diện Cục Cảnh sát QLHC về TTXH cho biết, từ 1/1/2023, sổ hộ khẩu, sổ tạm trú chính thức được bỏ, thay thế vào đó là phương thức quản lý hoàn toàn mới trên môi trường số với nền tảng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Trong những cuộc họp giao ban tháng, quý về quá trình triển khai thực hiện Đề án 06 của Chính phủ, không chỉ lãnh đạo Bộ Công an mà đồng chí Thủ tướng, Phó Thủ tướng đều bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đến thời điểm 31/12/2022 khi sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy chính thức không còn giá trị.
Những nguy cơ về sự chậm trễ trong việc rà soát các văn bản pháp luật thuộc thẩm quyền ban hành của các bộ, cơ quan ngang bộ yêu cầu người dân phải xuất trình sổ tạm trú, sổ hộ khẩu giấy đã được các cấp lãnh đạo chỉ ra vẫn còn khá nhiều. Yêu cầu của Chính phủ và lãnh đạo Bộ Công an với vai trò thường trực tổ công tác triển khai thực hiện Đề án 06 đối với các bộ, ngành, đó là sớm thực hiện những giải pháp, nhiệm vụ, phần việc đã được đặt ra rõ ràng trong lộ trình triển khai Đề án 06 để đảm bảo tiến độ, yêu cầu của Luật Cư trú năm 2020, góp phần phục vụ hiệu quả người dân, doanh nghiệp, cải cách thủ tục hành chính.
Đánh giá của Cục Cảnh sát QLHC về TTXH, hiện nay vẫn còn nhiều thủ tục hành chính của một số bộ, ngành như Bộ Tư pháp, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo… yêu cầu người dân phải xuất trình sổ hộ khẩu, sổ tạm trú hoặc những giấy tờ chứng minh thông tin về cư trú. Một số đơn vị đã có hướng dẫn song vẫn mang tính chung chung, theo đó chỉ hướng dẫn nếu thông tin đã có trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thì không phải xuất trình sổ tạm trú, sổ hộ khẩu giấy mà không có hướng dẫn hoặc giải pháp cụ thể. Việc kết nối, chia sẻ, cung cấp thông tin cho các bộ, ngành trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đã được Bộ Công an sẵn sàng. Tuy nhiên, hiện nay, cơ sở dữ liệu của nhiều bộ, ngành, địa phương không đủ điều kiện theo Hướng dẫn số 1552 của Bộ Thông tin và Truyền thông để kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.
Rà kỹ các thủ tục có liên quan để thay đổi
Cục Cảnh sát QLHC về TTXH cũng cho biết, trên cơ sở rà soát và đề xuất của các bộ, ngành, hiện nay xác định sơ bộ có 19 Nghị định thuộc về nhiều bộ, ngành có quy định về sổ hộ khẩu, sổ tạm trú hoặc yêu cầu xuất trình giấy tờ, tài liệu xác nhận về cư trú. Cụ thể, những nghị định quy định về chính sách hỗ trợ học sinh và trường phổ thông ở xã, thôn đặc biệt khó khăn; quy định về chính sách phát triển giáo dục mầm non; cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập; giá dịch vụ trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo; chính sách ưu tiên tuyển sinh và hỗ trợ học tập với trẻ mẫu giáo, học sinh, sinh viên dân tộc thiểu số… Đây đều là những chính sách thiết yếu, có liên quan mật thiết đến đời sống dân sinh của người dân trên lĩnh vực giáo dục.
Trên lĩnh vực quản lý tài nguyên, khoáng sản hiện có Nghị định số 168/NĐ-CP ngày 27/12/2016 quy định về khoán rừng, vườn cây và diện tích mặt nước trong Ban Quản lý rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên nông, lâm nghiệp Nhà nước. Còn tại Nghị định 11/2021 của Chính phủ ngày 10/2/2021 cũng quy định về việc giao khu vực biển nhất định cho các tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng tài nguyên biển. Đối với lĩnh vực an sinh xã hội, hiện có nhiều nghị định như quy định về chính sách hỗ trợ xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội; hỗ trợ việc làm và quỹ quốc gia về việc làm; những chính sách ưu đãi người có công với cách mạng. Ngoài ra, tại Luật Bảo hiểm xã hội, điều kiện đầu tư kinh doanh và thủ tục hành chính thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cũng có quy định, hướng dẫn trong đó yêu cầu người dân khi làm các thủ tục có liên quan xuất trình sổ hộ khẩu giấy, sổ tạm trú giấy.
Trong việc thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã và phát triển, quản lý nhà ở xã hội cũng có những quy định liên quan đến sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy. Các nghị định liên quan đến Luật Điện lực, Luật Nuôi con nuôi, điều kiện đầu tư kinh doanh và thủ tục hành chính trong lĩnh vực thông tin truyền thông, thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu cũng vậy.
Những thủ tục hành chính có yêu cầu người dân xuất trình sổ tạm trú, sổ hộ khẩu hiện nay đa số người dân hay “gặp” ở tại chính quyền các cấp, nhất là cấp cơ sở. Đơn cử tại UBND cấp huyện hiện rà soát sơ bộ xác định có khoảng 15 thủ tục hành chính như: Đăng ký khai sinh có yếu tố nước ngoài; Đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài; Đăng ký khai tử có yếu tố nước ngoài; Đăng ký nhận cha, mẹ, con có yếu tố nước ngoài; Đăng ký khai sinh kết hợp đăng ký nhận cha, mẹ, con có yếu tố nước ngoài; Đăng ký giám hộ có yếu tố nước ngoài; Đăng ký chấm dứt giám hộ có yếu tố nước ngoài; Thay đổi, cải chính, bổ sung hộ tịch, xác định lại dân tộc; Ghi vào sổ hộ tịch việc kết hôn của công dân Việt Nam đã được giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài; Ghi vào sổ hộ tịch việc ly hôn/hủy việc kết hôn của công dân Việt Nam đã được giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài; Ghi vào sổ hộ tịch việc hộ tịch của công dân Việt Nam đã được giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài (khai sinh; giám hộ; nhận cha, mẹ, con; xác định cha, mẹ, con; nuôi con nuôi; khai tử; thay đổi hộ tịch); Đăng ký lại khai sinh có yếu tố nước ngoài; Đăng ký khai sinh cho người đã có hồ sơ, giấy tờ cá nhân có yếu tố nước ngoài; Đăng ký lại kết hôn có yếu tố nước ngoài; Đăng ký lại khai tử có yếu tố nước ngoài.
Riêng thủ tục hành chính thực hiện tại UBND cấp xã có khoảng 20 thủ tục gồm: Đăng ký khai sinh; Đăng ký kết hôn; Đăng ký khai tử; Đăng ký nhận cha, mẹ, con; Đăng ký khai sinh kết hợp đăng ký nhận cha, mẹ, con; Đăng ký khai sinh có yếu tố nước ngoài tại khu vực biên giới; Đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài tại khu vực biên giới; Đăng ký nhận cha, me, con có yếu tố nước ngoài tại khu vực biên giới; Đăng ký khai tử có yếu tố nước ngoài tại khu vực biên giới; Đăng ký khai sinh lưu động; Đăng ký kết hôn lưu động; Đăng ký khai tử lưu động; Đăng ký khai sinh cho người đã có hồ sơ, giấy tờ cá nhân; Đăng ký giám hộ; Đăng ký chấm dứt giám hộ; Thay đổi, cải chính, bổ sung hộ tịch; cấp Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân; Đăng ký lại khai sinh; Đăng ký lại kết hôn; Đăng ký lại khai tử.
Những thủ tục hành chính này trên cơ sở Thông tư số 04/2020/TT-BTP ngày 28/5/2020 của Bộ Tư pháp quy định chi tiết một số điều của Luật Hộ tịch và Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch; Quyết định số 1872/QĐ-BTP ngày 04/9/2020 của Bộ Tư pháp công bố thủ tục hành chính lĩnh vực hộ tịch.
Nguồn: Báo CAND