Nâng cao vai trò của Công an cấp xã

Nhấn mạnh 3 điểm mới đáng chú ý nhất của dự thảo luật, theo ông, trước hết đó là tái cấu trúc hệ thống tổ chức thi hành án, đề cao tính chuyên nghiệp và hiệu quả ở cấp cơ sở. Đây là thay đổi mang tính cấu trúc hệ thống lớn nhất, tác động trực tiếp đến hiệu quả quản lý các án phạt không giam giữ tại cộng đồng.

Theo đó, dự thảo luật bãi bỏ Cơ quan Thi hành án hình sự Công an cấp huyện; chuyển giao nhiệm vụ quản lý, lập hồ sơ các loại án tại cộng đồng (án treo, cải tạo không giam giữ, tha tù có điều kiện...) từ cấp huyện lên cho Cơ quan Thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh.

Đồng thời, nâng cao vai trò của Công an cấp xã: Dự thảo luật quy định Công an cấp xã là cơ quan được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự và trực tiếp lập hồ sơ, tổ chức quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án tại cộng đồng (thay vì UBND cấp xã như trước đây).

"Tôi nhận thấy, thay đổi này hoàn toàn phù hợp với chủ trương của Bộ Chính trị về xây dựng Công an cấp xã chính quy. Lực lượng Công an cấp xã hiện đã được tăng cường về biên chế và nghiệp vụ, đủ khả năng đảm nhận nhiệm vụ giám sát, quản lý người chấp hành án. Quy định mới này tăng cường tính chuyên nghiệp trong công tác thi hành án hình sự tại cơ sở, khắc phục tình trạng "hành chính hóa" khi giao cho UBND cấp xã (vốn đã quá tải với các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội)", ông phân tích.

Điểm mới thứ hai, theo ĐBQH Đỗ Đức Hồng Hà là đã tăng cường tính nhân đạo và hiện đại hóa quyền của phạm nhân. Dự thảo luật đã có những bước tiến vượt bậc trong việc cụ thể hóa quyền con người, quyền công dân theo Hiến pháp và ứng dụng công nghệ để tạo thuận lợi cho phạm nhân và gia đình họ.

Cụ thể, bổ sung quyền về y sinh: Phạm nhân được quyền hiến mô, bộ phận cơ thể và lưu trữ trứng, tinh trùng. Dự thảo luật dành riêng Điều 53 để quy định thủ tục chi tiết cho việc hiến mô, tạng. Hiện đại hóa phương thức liên lạc: Cho phép phạm nhân liên lạc với thân nhân bằng "điện thoại hoặc kết nối hình ảnh, âm thanh bằng phương tiện điện tử" (tức là video call).

Đồng thời, cho phép gặp thân nhân bằng hình thức trực tuyến (online) nếu không thể gặp trực tiếp (ví dụ do dịch bệnh). Tăng thời gian và sự thuận tiện khi thăm gặp: Cho phép thăm gặp thân nhân tất cả các ngày, kể cả ngày nghỉ, lễ, tết (thay vì chỉ trong giờ hành chính). Cho phép thân nhân đăng ký thăm gặp trực tuyến qua hệ thống dịch vụ công. Cho phép nhận tiền qua đường bưu chính hoặc qua ngân hàng...

"Các quy định này thể hiện sâu sắc tính nhân đạo của pháp luật, tôn trọng quyền con người ngay cả khi họ đang chấp hành án. Quyền hiến tạng hay lưu trữ tế bào gốc là những quyền chính đáng, phù hợp với tiến bộ y học và thông lệ quốc tế. Việc cho phép video call, thăm gặp trực tuyến và đăng ký qua cổng dịch vụ công là một bước đột phá, phù hợp với chủ trương chuyển đổi số quốc gia, giúp giảm gánh nặng chi phí và thời gian đi lại cho thân nhân phạm nhân, đặc biệt là những gia đình ở xa. Quan trọng nhất, các biện pháp này giúp duy trì và củng cố mối quan hệ gia đình, xã hội của phạm nhân. Đây là yếu tố then chốt, là động lực tinh thần giúp họ cải tạo tốt và là cầu nối vững chắc nhất để họ tái hòa nhập cộng đồng sau khi mãn hạn tù" - ĐBQH Đoàn TP Hà Nội bình luận.

Thay đổi căn bản triết lý "lao động cải tạo" thành "lao động hướng nghiệp"

Về điểm mới thứ ba, đại biểu nhấn mạnh, dự thảo luật đã luật hóa mô hình lao động, dạy nghề ngoài trại giam để thúc đẩy tái hòa nhập, thay vì chỉ thí điểm như trước đây.

Điều 29.1 của dự thảo luật quy định rõ: "Trại giam tổ chức cho phạm nhân lao động trong và ngoài trại giam..."; đồng thời, đặt ra các nguyên tắc chặt chẽ cho việc tổ chức lao động ngoài trại giam, bao gồm: Phải đảm bảo an ninh, an toàn; phục vụ hiệu quả công tác giáo dục, tái hòa nhập; tạo điều kiện giúp phạm nhân tìm kiếm việc làm sau khi ra tù. Ngoài ra, dự thảo luật quy định thu nhập của tổ chức hợp tác với trại giam từ kết quả lao động được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, nhằm khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào quá trình này...

Đại biểu cho rằng, luật hóa là kết quả tất yếu sau quá trình tổng kết, đánh giá thành công của mô hình thí điểm theo Nghị quyết 54, giải quyết được vướng mắc lớn nhất trong thực tiễn là tạo việc làm cho phạm nhân. Mô hình này thay đổi căn bản triết lý "lao động cải tạo" thành "lao động hướng nghiệp". Phạm nhân không chỉ lao động để cải tạo mà còn được tiếp cận với công nghệ, quy trình sản xuất thực tế tại doanh nghiệp.

Đây là giải pháp tái hòa nhập cộng đồng hiệu quả nhất, vì nó giải quyết "đầu ra" cho người mãn hạn tù. Phạm nhân có tay nghề, có kinh nghiệm và có cơ hội được chính doanh nghiệp nơi họ lao động tiếp nhận làm việc sau khi ra tù, giúp họ ổn định cuộc sống và giảm tỷ lệ tái phạm tội.

"Tóm lại, 3 điểm mới này là những cải cách lớn, vừa giải quyết các vấn đề cấp bách của thực tiễn, vừa thể hiện tầm nhìn chiến lược, lâu dài trong công tác thi hành án hình sự, hướng tới mục tiêu cuối cùng là cải tạo, giáo dục con người và bảo đảm an ninh trật tự xã hội một cách bền vững" - đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà bổ sung.

ĐBQH Nguyễn Thanh Sang (TP Hồ Chí Minh) cũng bày tỏ ủng hộ quy định phạm nhân có quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể, được lưu trữ trứng, tinh trùng. "Việc này thể hiện tính nhân đạo, nhân văn và tính sâu sắc, thực hiện nguyện vọng của phạm nhân cống hiến cho gia đình và cộng đồng", ông nêu quan điểm và đề nghị Ban soạn thảo quy định cho phép phạm nhân hiến mô đối với người thân của mình kèm theo điều kiện tự nguyện, đủ sức khỏe...

Khẳng định quyền được lưu trữ trứng, tinh trùng của phạm nhân là một chính sách nhân văn, thể hiện sự tôn trọng quyền con người, tuy nhiên, đại biểu Tráng A Dương (Tuyên Quang) cho rằng, dự thảo luật hiện nay mới dừng lại ở việc ghi nhận quyền này mà chưa có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục thực hiện. Bởi trong thực tiễn, việc lưu trữ trứng, tinh trùng đòi hỏi cơ sở y tế đủ điều kiện kỹ thuật, quy trình nghiêm ngặt về an toàn sinh học và chi phí tương đối cao.

Ông đề nghị Ban soạn thảo bổ sung quy định mang tính nguyên tắc tại Điều 23 để đảm bảo chặt chẽ hơn theo hướng: "Nhà nước tạo điều kiện cho phạm nhân thực hiện quyền lưu trữ trứng, tinh trùng theo nguyện vọng, phù hợp với điều kiện thực tế và quy định của pháp luật về y tế"; đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết..

Nguồn: Báo CAND