Dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự chỉ đạo chặt chẽ của Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, lực lượng Công an đã không ngừng trưởng thành qua thực tiễn chiến đấu, xây dựng lực lượng và qúa trình phục vụ các nhiệm vụ chính trị của Đảng. Ra đời từ cách mạng tháng 8 năm 1945, trải qua mỗi chặng đường cách mạng lực lượng CAND Việt Nam lại được củng cố và phát triển thêm một bước để từ đó sẵn sàng hoàn thành mọi nhiệm vụ mà Đảng, Tổ quốc và Nhân dân giao phó, xây dựng lực lượng trong sạch, vững mạnh, trở thành một lực lượng vũ trang cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước tiến lên hiện đại. Nhân kỷ niệm 69 năm ngày truyền thống CAND Việt Nam (19/8/1945 - 19/8/2014), chúng tôi xin giới thiệu những chặng đường lịch sử vẻ vang của CAND Việt Nam qua quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành.

1. CAND trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954)

Chính quyền cách mạng non trẻ vừa được thành lập đã phải đương đầu với những thử thách cực kỳ nghiêm trọng, vận mệnh của dân tộc như “Ngàn cân treo sợi tóc”. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, lực lượng CAND đã làm nòng cốt trong cuộc đấu tranh chống phản cách mạng; bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền và thành quả cách mạng.

Hưởng ứng lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chủ tịch, lực lượng CAND đã cùng với quân và dân cả nước tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược. Với tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, lực lượng Công an đã dũng cảm, mưu trí đánh tan âm mưu của địch, bảo vệ an toàn tuyệt đối lãnh tụ, các cơ quan đầu não chính quyền, đoàn thể, tài sản quốc gia và nhân dân.

Trong 9 năm kháng chiến chống Pháp, lực lượng CAND luôn được Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm, chăm lo xây dựng và lớn mạnh không ngừng về mọi mặt:

- Ngày 21/2/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 23-SL thành lập Việt Nam Công an vụ. Ngày 13/3/1947, Bộ Nội vụ ra Nghị định số 36-NĐ “Ủy quyền cho Ủy ban Kháng chiến Hành chính khu thiết lập quận Công an trong phạm vi các tỉnh”.

- Ngày 16/5/1947, Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ Nhất quyết định bỏ Sở Công an Bắc Bộ và Sở Công an Trung Bộ, lập Công an các Khu.

- Ngày 11/3/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng chí Giám đốc Công an Khu XII, trong thư Người đã dạy cán bộ, chiến sĩ Công an phải rèn luyện Tư cách người Công an Cách mệnh là:

Đối với tự mình, phải cần, kiệm, liêm, chính

Đối với đồng sự, phải thân ái  giúp đỡ

Đối với Chính phủ, phải tuyệt đối trung thành

Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép

Đối với công việc, phải tận tụy

Đối với địch, phải cương quyết, khôn khéo.

- Ngày 10/10/1950 Bộ Nội vụ ra Nghị định số 438/NV về việc thành lập Ban Công an xã.

- Ngày 12/5/1951, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Chỉ thị số 05-CT/TW, quy định nhiệm vụ và tổ chức Nha Công an Trung ương (trực thuộc Bộ Nội vụ).

- Ngày 3/1/1952 Bộ Nội vụ ra Nghị định số 9-NĐ về việc thành lập Công an huyện.

- Ngày 16/02/1953, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 141-SL đổi Nha Công an Trung ương thành Thứ Bộ Công an, gồm 7 đơn vị trực thuộc Bộ, các khu, sở, ty Công an và hệ thống tổ chức Công an cấp huyện, cấp xã.

Tại kỳ họp từ ngày 27/8 đến 29/8/1953, Hội đồng Chính phủ ra Nghị quyết đổi tên Thứ bộ Công an thành Bộ Công an. Đây là sự kiện đánh dấu bước trưởng thành, lớn mạnh của CAND Việt Nam.

Trải qua 9 năm kháng chiến đầy gian khổ, hy sinh, lực lượng CAND luôn nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, mưu trí, dũng cảm chiến đấu, lập nhiều chiến công thầm lặng nhưng vô cùng oanh liệt, đấu tranh làm thất bại mọi hoạt động gián điệp, do thám của thực dân Pháp; đập tan âm mưu hoạt động đảo chính, lật đổ chính quyền dân chủ nhân dân của các thế lực tay sai phản động; bảo vệ tuyệt đối an toàn khu căn cứ địa cách mạng và các cơ quan đầu não của Đảng, chính quyền, đoàn thể nhân dân; đấu tranh bài trừ lưu manh, trộm cướp, giữ gìn an ninh, bảo vệ tính mạng, tài sản và cuộc sống của nhân dân. Nhiều cán bộ, chiến sĩ CAND nêu cao khí phách kiên cường, dũng cảm, lập công xuất sắc, tiêu biểu như các đồng chí: Bùi Thị Cúc (Công an Hưng Yên), Võ Thị Sáu (Công an quận Đất Đỏ, tỉnh Bà Rịa), Nguyễn Thị Lợi (điệp báo Công an Hà Nội), Cao Kỳ Vân (Công an Bắc Giang), Phan Khắc Trình, Trần Bình (Công an Hà Nội), Bửu Đóa (Công an Khánh Hòa), Nguyễn Xuân Thưởng (Công an Thừa Thiên - Huế), ...

2. CAND trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (1954 - 1975)

Sau ngày hòa bình lập lại ở miền Bắc, các thế lực thù địch và bè lũ tay sai sử dụng bọn tình báo, gián điệp cài cắm vào những địa bàn quan trọng; tiến hành các hoạt động chống phá công cuộc khôi phục và phát triển kinh tế ở miền Bắc.
Trước tình hình đó, lực lượng CAND đã nhanh chóng chuyển hướng về tổ chức và hành động, tiến hành đấu tranh dập tắt các vụ nhen nhóm phản động và hoạt động gây bạo loạn của bọn phản cách mạng; đấu tranh bóc gỡ mạng lưới gián điệp cài lại của Pháp, bắt gọn hầu hết các toán gián điệp, biệt kích và bè lũ tay sai tung ra phá hoại miền Bắc. Bảo vệ tuyệt đối an toàn các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các cơ sở kinh tế, cơ quan, xí nghiệp, các công trình quốc phòng, an ninh, công trình văn hóa - xã hội, bảo vệ tài sản của Nhà nước, tính mạng, tài sản của nhân dân; tổ chức sơ tán nhân dân khỏi những vùng chiến sự ác liệt. Đấu tranh trấn áp, bắt giữ, xử lý hàng trăm tội phạm nguy hiểm; kịp thời dập tắt các vụ cháy lớn, làm giảm đến mức thấp nhất thiệt hại do chiến tranh gây ra, góp phần giữ vững an ninh trật tự, bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa.

Với tinh thần “Tất cả vì miền Nam ruột thịt”, lực lượng CAND đã bảo vệ an toàn các kế hoạch, địa điểm chuyển quân, chuyển hàng, kho tàng, bến bãi và các cuộc hành quân của bộ đội vào chiến trường miền Nam. Hàng vạn cán bộ, chiến sĩ Công an cùng hàng trăm tấn vũ khí, tài liệu, phương tiện thông tin liên lạc đã được chi viện cho An ninh miền Nam; tổ chức nhiều trận đánh tiêu diệt địch ngay trong sào huyệt của chúng, trấn áp bọn phản động, trừng trị ác ôn; phá tan nhiều kế hoạch tình báo của đối phương.

Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Trung ương Cục và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, lực lượng An ninh miền Nam đã phát động sâu rộng phong trào “Bảo mật phòng gian”; phối hợp với các lực lượng vũ trang trên khắp các chiến trường, đồng loạt mở nhiều chiến dịch, bẻ gãy các cuộc tiến công, lấn chiếm, đưa địch vào thế bị động, bất ngờ, hoang mang, rối loạn và tan rã; bảo vệ tuyệt đối an toàn các cơ quan đầu não, các cuộc hành quân, vận chuyển vũ khí, phương tiện, lương thực; bảo vệ bí mật các kế hoạch và các mũi tấn công chiến lược, góp phần đánh bại các chiến lược “Chiến tranh đơn phương”, “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ”, “Việt Nam hóa chiến tranh” của địch.

Công tác xây dựng lực lượng CAND trong thời kỳ này luôn được Đảng, Chính phủ và Chú tịch Hồ Chí Minh quan tâm. Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng có nhiều Nghị quyết quan trọng chỉ đạo xây dựng lực lượng CAND trở thành công cụ chuyên chính sắc bén, tuyệt đối trung thành với Đảng, có liên hệ mật thiết với quần chúng, là lực lượng chiến đấu vững mạnh, có tính chất vũ trang, có tổ chức chặt chẽ, thông thạo về nghiệp vụ, có trình độ khoa học - kỹ thuật và đặt lực lượng CAND dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng.

Ngày 20/7/1962, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Lệnh số 34/LCT công bố Pháp lệnh Quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Cảnh sát nhân dân nước Việt Nam dân chủ cộng hòa và Pháp lệnh Quy định chế độ cấp bậc của sĩ quan, hạ sĩ quan Cảnh sát nhân dân nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.

Những thành tích, chiến công của Lực lượng CAND trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước đã ghi tiếp vào truyền thống vẻ vang của lực lượng CAND những trang sử vàng oanh liệt. Nhiều tập thể, cá nhân là cán bộ, chiến sĩ CAND được Nhà nước tặng thưởng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, tiêu biểu như các đồng chí: Hà Bá Thọ (Công an Quảng Bình), Nguyễn Văn Đẹp (Công an Long An), Nguyễn Thị Lý (Công an Quảng Trị), Phạm Thành Lượng (Trung đoàn 180, An ninh vũ trang miền Nam),...

3. CAND trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa (1975 - nay)

Ngày 30/4/1975, với chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, đất nước ta được hòa bình, thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, lực lượng CAND đã tích cực tham gia xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng, tổ chức quản lý, cải tạo binh lính, nhân viên của chế độ cũ, truy quét tàn quân địch, đấu tranh làm tan rã các tổ chức Ful - rô, bắt hàng ngàn tên, bóc gỡ hàng trăm khung chính quyền ngầm của địch; chủ động đấu tranh bóc gỡ mạng lưới gián điệp, tình báo của địch và tay sai cài lại theo kế hoạch hậu chiến; bắt gọn hàng trăm toán gián điệp, biệt kích của các thế lực thù địch từ bên ngoài xâm nhập vào Việt Nam; đập tan âm mưu và hoạt động của bọn phản động lưu vong xâm nhập móc nối với bọn phản động trong nước âm mưu gây bạo loạn, lật đổ chính quyền.

Từ năm 1986 đến nay, đất nước ta tiến hành công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và các nước Đông Âu sụp đổ, các thế lực thù địch, phản động ráo riết tiến hành chiến lược “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn, lật đổ nhằm phủ định sự lãnh đạo của Đảng, xóa bỏ chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; triệt để lợi dụng các vấn đề “dân tộc”, “tôn giáo”, “dân chủ”, “nhân quyền” để kích động, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Lực lượng CAND đã đấu tranh ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động phá hoại của các thế lực thù địch, các phần tử cơ hội, giữ vững ổn định chính trị. Xây dựng thế trận an ninh nhân dân vững mạnh; tham mưu và trực tiếp giải quyết nhiều vụ, việc phức tạp liên quan đến tôn giáo, dân tộc, an ninh kinh tế, an ninh văn hóa - tư tưởng; phối hợp bảo vệ an toàn tuyệt đối các sự kiện chính trị, văn hóa, xã hội trọng đại của đất nước; chủ động phòng ngừa và liên tục mở nhiều đợt tấn công, truy quét tội phạm, đặc biệt là tội phạm có tổ chức; triệt phá nhiều băng, nhóm tội phạm hoạt động theo kiểu “xã hội đen”, nhiều vụ án về ma túy lớn, ngăn chặn và đẩy lùi tệ nạn xã hội, tổ chức tốt các hoạt động giao thông, làm tốt công tác phòng cháy, chữa cháy; đẩy mạnh công tác đấu tranh chống tham nhũng, buôn lậu, gian lận thương mại, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, khám phá nhiều vụ án kinh tế lớn… góp phần tạo môi trường chính trị, xã hội ổn định, phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và quá trình hội nhập kinh tế thế giới.

Công tác xây dựng lực lượng CAND luôn được Đảng, Nhà nước và Chính phủ đặc biệt quan tâm xây dựng, phát triển:

- Tại phiên họp thứ Nhất (họp từ ngày 3/6 đến ngày 6/6/1975), Quốc hội khóa V đã Quyết định hợp nhất Bộ Công an và Bộ Nội vụ lấy tên là Bộ Nội vụ. Ngày 12/6/1981 Hội đồng Chính phủ ra Nghị định số 250/CP quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Nội vụ.

- Ngày 14/11/1987, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước ký Lệnh số 01/LCT-HĐNN công bố Pháp lệnh về lực lượng An ninh nhân dân và quy định chế độ cấp bậc sĩ quan, hạ sĩ quan An ninh nhân dân.

- Ngày 28/1/1989, Hội đồng Nhà nước ban hành Pháp lệnh lực lượng Cảnh sát nhân dân Việt Nam

- Ngày 31/1/1989, Hội đồng Bộ trưởng ra Nghị định số 11/NĐ-HĐBT quy định tổ chức, bộ máy Bộ Nội vụ.

- Ngày 14/11/2003, Chính phủ ra Nghị định số 136/2003/NĐ-CP quy định nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức Bộ Công an.

- Ngày 12/12/2005, Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký lệnh số 30/2005/L-CTN công bố Luật CAND.

- Ngày 15/9/2009 Chính phủ ra Nghị định số 77/2009/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Bộ Công an

Ngày nay, cùng với xu hướng hội nhập, toàn cầu hóa, lực lượng CAND bước đầu tham gia có hiệu quả trong các tổ chức An ninh, Cảnh sát quốc tế và khu vực thể hiện vị thế và vai trò của Việt Nam trong đảm bảo an ninh trật tự trong khu vực và trên thế giới.

Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đã có hàng trăm tập thể, cá nhân cán bộ, chiến sĩ CAND được Nhà nước tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, tiêu biểu như: Lâm Văn Thạnh (Công an tỉnh Lâm Đồng), Lưu Thế Hà (C22), Trần Văn Việt (Công an thành phố Cần Thơ), Lê Thanh Á (Công an thành phố Hải Phòng), Phạm Văn Chiến (Công an tỉnh Hà Giang), Nguyễn Văn Ngữ (Công an thành phố Hà Nội), Phạm Văn Cường (Công an tỉnh Lai Châu),...

Hiện nay, cuộc đấu tranh bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH của nước ta diễn ra trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước có nhiều biến động phức tạp. Tình hình đó làm nảy sinh nhiều vấn đề mới, vừa có khả năng điều kiện, cơ hội mới nhưng đồng thời nó cũng đem lại không ít khó khăn, thử thách mới. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, phát huy truyền thống của mình, lực lượng CAND Việt Nam sẽ phấn đấu vượt lên mọi khó khăn thử thách, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, nhân dân giao phó, xây dựng lực lượng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại./.

Ngọc Anh - Trung tâm TTKH và TLGK